Tại Đại hội Đại biểu Hội Sinh viên Việt Nam TP.HCM lần VII, nhiệm kỳ 2023-2028 vào ngày 04/11, ThS. Ngô Hữu Thống – Phó Viện trưởng Thường trực Viện 3AI, Giám đốc Trung tâm Phát triển Tài sản trí tuệ & Thương hiệu DIGISO đã trình bày tham luận phân tích các thách thức của kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo đối với sinh viên và đề xuất một số yêu cầu về kỹ năng mà sinh viên cần có trong kỷ nguyên mới này.

Trí tuệ nhân tạo là gì?

Trí tuệ nhân tạo (AI) là một khái niệm không còn xa lạ với nhiều người, nhưng ít ai biết rằng nó xuất hiện từ những năm 1950, khi các nhà nghiên cứu về khoa học máy tính bắt đầu khám phá những cách thức tự động hóa đơn giản. Từ đó, họ đã học cách huấn luyện máy tính để mô phỏng một số khả năng tư duy của con người, giúp cho máy tính và máy móc trở nên thông minh và thân thiện hơn với chúng ta.

AI được hiểu là sự mô phỏng các hoạt động trí tuệ của con người bởi các thiết bị máy móc, chủ yếu là các hệ thống máy tính. Các hoạt động này bao gồm học tập (tiếp thu và sử dụng thông tin), suy luận (dùng các quy tắc để đưa ra kết luận chính xác hoặc gần đúng) và tự điều chỉnh. AI có nhiều ứng dụng đặc thù như hệ thống chuyên gia, nhận dạng giọng nói và thị giác máy.

Hiện nay, AI không ngừng phát triển và cải tiến về các công nghệ nền tảng, mở ra nhiều khả năng tích hợp các kỹ năng tự động hóa và suy luận vào các thiết bị và máy móc thông dụng. AI đang trở thành một nền tảng thực tế của thế giới hiện đại, với nhiều ứng dụng đột phá và sáng tạo. Ví dụ như năm 2022, ChatGPT – một chatbox siêu thông minh đã ra mắt công chúng. Năm 2023, các nhà nghiên cứu đã thực hiện các thí nghiệm tương tác trí tuệ nhân tạo trong không gian ảo. Và dự báo cho thấy thị trường AI toàn cầu sẽ đạt 169 tỷ USD vào năm 2025.

Bối cảnh bùng nổ Generative AI

Generative AI (GenAI) là một dạng trí tuệ nhân tạo có khả năng tạo ra các dữ liệu mới mà không cần sự can thiệp của con người, như hình ảnh, video, âm thanh, văn bản và cả mô hình 3D. GenAI hoạt động bằng cách học các mẫu từ dữ liệu hiện có, sau đó sử dụng chúng để tạo ra các kết quả đầu ra mới, mang tính chất độc đáo và sáng tạo. GenAI là một trong những lĩnh vực nghiên cứu nổi bật và tiềm năng nhất trong kỷ nguyên bùng nổ trí tuệ nhân tạo. GenAI có thể hỗ trợ con người trong rất nhiều lĩnh vực, ví dụ như:

Viết sách: GenAI có thể viết ra các cuốn sách hấp dẫn và thu hút độc giả, thậm chí còn có thể viết tiếp các tác phẩm nổi tiếng của các tác giả đã qua đời. Một ví dụ điển hình là cuốn sách [The Day of the Jackal], được viết bởi GenAI dựa trên tác phẩm cùng tên của Frederick Forsyth, đã đứng đầu bảng xếp hạng bán chạy trên Amazon.
Viết code: GenAI có thể hỗ trợ viết code lập trình, giúp cho các lập trình viên tiết kiệm thời gian và công sức, cũng như giảm thiểu các lỗi sai. GenAI có thể viết code theo yêu cầu của người dùng, hoặc tối ưu hóa code đã có. Một ví dụ nổi bật là [Codex], một hệ thống GenAI được phát triển bởi OpenAI, có thể viết code cho nhiều ngôn ngữ lập trình khác nhau.
Tạo các tác phẩm mỹ thuật: GenAI có thể tạo ra các tác phẩm mỹ thuật đẹp mắt và ấn tượng, mà không tốn quá nhiều thời gian và công phu. GenAI có thể tạo ra các tác phẩm theo phong cách của các họa sĩ nổi tiếng, hoặc tạo ra các tác phẩm hoàn toàn mới. Một ví dụ ấn tượng là [Portrait of Edmond Belamy], một bức tranh được tạo ra bởi GenAI, đã được bán với giá 432.500 USD tại nhà đấu giá Christie’s.
Thiết kế: GenAI có thể ứng dụng vào nhiều lĩnh vực thiết kế khác nhau, từ kiến trúc, bìa sách, đến nội dung và hình ảnh video clip. GenAI có thể thiết kế theo ý tưởng của người dùng, hoặc đề xuất các ý tưởng mới. Một ví dụ đáng chú ý là [This Person Does Not Exist], một trang web sử dụng GenAI để tạo ra các khuôn mặt người không tồn tại, với độ chân thực cao.

Đọc thêm bài: Kỹ năng ChatGPT: Cách viết một bài tiểu luận với ChatGPT

Nguyên lý hoạt động của Gen AI

Nguyên lý hoạt động của Gen AI dựa trên ba yếu tố chính:

Big Data: Gen AI cần có một lượng lớn dữ liệu để học hỏi và tạo ra các dữ liệu mới. Dữ liệu có thể là hình ảnh, video, âm thanh, văn bản hoặc bất kỳ loại dữ liệu nào khác. Gen AI sử dụng các thuật toán học máy để phân tích và tìm ra các mẫu ẩn trong dữ liệu, sau đó dùng chúng để tạo ra các dữ liệu mới mà vẫn giữ được tính nhất quán và đa dạng.
Không tư duy mà dự đoán: Gen AI không cần có một cơ chế tư duy như con người, mà chỉ cần có khả năng dự đoán kết quả dựa trên dữ liệu. Gen AI sử dụng các mạng nơ-ron nhân tạo để học cách dự đoán kết quả từ dữ liệu đầu vào, và đưa ra dữ liệu đầu ra tương ứng. Gen AI có thể dự đoán các kết quả khác nhau từ cùng một dữ liệu đầu vào, tùy thuộc vào các tham số và điều kiện được đặt ra.
Không có cơ sở dữ liệu cụ thể: Gen AI không cần có một cơ sở dữ liệu cụ thể để hoạt động, mà có thể học hỏi từ bất kỳ nguồn dữ liệu nào có sẵn. Gen AI có thể tự điều chỉnh và cập nhật dữ liệu của mình theo thời gian, để phù hợp với nhu cầu và mục đích của người dùng. Gen AI cũng có thể kết hợp nhiều nguồn dữ liệu khác nhau để tạo ra các dữ liệu mới phong phú và độc đáo.
Có thể được đào tạo: Gen AI có thể được đào tạo để cải thiện khả năng tạo ra các dữ liệu mới. Gen AI có thể được đào tạo bằng cách cung cấp cho nó các dữ liệu mẫu, hoặc bằng cách cho nó nhận xét và góp ý từ người dùng. Gen AI có thể học hỏi từ những lần đào tạo trước, và áp dụng những kiến thức đã học vào những lần đào tạo sau. Gen AI cũng có thể tự đào tạo bằng cách thử nghiệm và đánh giá các dữ liệu do chính nó tạo ra.

Đọc thêm bài: Lịch chia sẻ tháng 12/2023

Tương lai việc làm sẽ ra sao ?

Trí tuệ nhân tạo (AI) là một trong những động lực chính thúc đẩy sự phát triển kinh tế toàn cầu trong thập kỷ tới. Theo báo cáo của PriceWaterhouse Coopers, năm 2030, AI sẽ đóng góp thêm 15,7 nghìn tỷ USD cho nền kinh tế toàn cầu, tương đương với 14% GDP toàn cầu. Điều này cho thấy vai trò quan trọng và tiềm năng của AI trong nhiều lĩnh vực và ngành nghề. Tuy nhiên, để có thể tận dụng được lợi ích của AI, lao động cần phải nâng cao và bổ sung kỹ năng AI cho bản thân.

Theo báo cáo Future of Work Report – AI at Work của LinkedIn vào tháng 08/2023, các quốc gia có tốc độ bổ sung kỹ năng AI của người lao động cao nhất theo thời gian là Singapore (20 lần), Phần Lan (16 lần), Ireland (15 lần), Ấn Độ (14 lần) và Canada (13 lần). Điều này có nghĩa là, tỷ lệ lao động có thêm kỹ năng AI vào hồ sơ của họ là 20 lần, 16 lần, 15 lần, 14 lần và 13 lần so với tháng 1 năm 2016, tương ứng với các quốc gia trên. Đây là những quốc gia tiên phong và đi đầu trong việc đào tạo và ứng dụng AI. Bên cạnh kỹ năng AI, lao động cũng cần phải có những kỹ năng mềm để có thể hòa nhập và hợp tác với AI. Theo báo cáo của LinkedIn, 3 kỹ năng hàng đầu trong kỷ nguyên AI là: Tư duy phản biện, Kỹ năng thích ứng linh hoạt và Trí tuệ cảm xúc. Những kỹ năng này giúp lao động có thể đánh giá và giải quyết các vấn đề phức tạp, thay đổi và điều chỉnh theo hoàn cảnh, và tạo ra những mối quan hệ tốt với đồng nghiệp và khách hàng. Những kỹ năng này cũng là những kỹ năng mà AI khó có thể thay thế được.

Những thay đổi gì đang diễn ra trong kỷ nguyên bùng nổ trí tuệ nhân tạo?

Kỷ nguyên bùng nổ trí tuệ nhân tạo (AI) đang mang đến những thay đổi lớn lao cho xã hội và nền kinh tế, đặc biệt là trong lĩnh vực lao động. Những thay đổi đáng chú ý nhất có thể kể đến như sau:

Không còn công việc 8-5: Khung giờ làm việc truyền thống (8h/ngày, 5ngày/tuần) trở nên lỗi thời, bởi vì AI giúp cho công việc hiệu quả hơn, nhanh hơn và linh hoạt hơn. Người lao động có thể làm việc ở bất kỳ đâu, bất kỳ lúc nào, miễn là đáp ứng được yêu cầu và mục tiêu của công việc. Người lao động cũng có thể sắp xếp thời gian làm việc theo nhu cầu và sở thích cá nhân, tạo ra sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống.
Thời đại tự động hóa: Những tiến bộ nhanh chóng về robot và AI đang thay đổi bản chất công việc, tạo ra những công việc mới và loại bỏ những lao động không thích nghi. Các công việc đơn giản, lặp đi lặp lại, hoặc nguy hiểm sẽ dần được thay thế bởi robot và AI, giảm thiểu chi phí và tăng năng suất. Ngược lại, các công việc sáng tạo, phức tạp, hoặc yêu cầu kỹ năng mềm sẽ được tôn trọng và đánh giá cao hơn, bởi vì chúng khó có thể bị thay thế bởi AI. Người lao động cần phải học hỏi và nâng cao kỹ năng liên tục để có thể thích ứng và cạnh tranh trong thị trường lao động mới.
Xu hướng khởi nghiệp, lao động tự do: Chọn làm việc tự do nhờ chuyển đổi số. AI cũng mở ra nhiều cơ hội cho người lao động tự do, bởi vì họ có thể sử dụng các công cụ và nền tảng số để tìm kiếm, kết nối và cung cấp dịch vụ cho khách hàng. Người lao động tự do có thể tận dụng AI để tăng cường khả năng làm việc, như tạo nội dung, thiết kế, dịch thuật, v.v. Người lao động tự do cũng có thể khởi nghiệp dễ dàng hơn, bởi vì AI giúp họ giải quyết các vấn đề kinh doanh, như phân tích thị trường, quản lý tài chính, tiếp thị, v.v.

Đọc thêm bài: ChatGPT tác động đến giáo dục như thế nào?

Ba yêu cầu mà sinh viên cần có trong kỷ nguyên bùng nổ trí tuệ nhân tạo

Trong kỷ nguyên bùng nổ trí tuệ nhân tạo (AI), sinh viên cần phải có ba yêu cầu sau để có thể thích nghi và thành công trong tương lai:

Kỹ năng thực hành xã hội: Khi AI tiếp tục tự động hóa các công việc đơn giản, lặp đi lặp lại, hoặc nguy hiểm, các nhà tuyển dụng sẽ chú trọng hơn vào các kỹ năng mềm, hay còn gọi là kỹ năng thực hành xã hội. Đây là những kỹ năng liên quan đến khả năng tư duy phản biện, giao tiếp, hợp tác và giải quyết vấn đề của con người, mà AI khó có thể thay thế được. Những kỹ năng này giúp sinh viên có thể hòa nhập và hợp tác với đồng nghiệp, khách hàng, và cả AI trong môi trường làm việc.
Hình thức giáo dục mới: Các mô hình giáo dục mới và đổi mới đang nổi lên, nhằm đáp ứng nhu cầu và xu hướng của thời đại. Một trong những hình thức giáo dục mới phổ biến là học tập trực tuyến, cho phép sinh viên học mọi lúc, mọi nơi, với chi phí thấp và chất lượng cao. Một hình thức giáo dục mới khác là chứng chỉ vi mô, là những khóa học ngắn hạn, chuyên sâu, và chuyên nghiệp, giúp sinh viên nâng cao kỹ năng cụ thể và cải thiện hồ sơ nghề nghiệp. Ngoài ra, còn có các phương pháp tiếp cận đào tạo phi truyền thống, như học theo dự án, học theo nhu cầu, học qua trải nghiệm, v.v.
Học tập suốt đời: Ngày 21/7/1956, nói chuyện tại lớp nghiên cứu chính trị khóa I, Trường Đại học Nhân dân Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói – “Thế giới ngày ngày đổi mới, nhân dân ta ngày càng tiến bộ, cho nên chúng ta phải tiếp tục học và hành để tiến bộ kịp nhân dân”. Lời dạy của Bác vẫn còn nguyên giá trị trong kỷ nguyên AI, bởi vì AI đòi hỏi người lao động phải học hỏi và cập nhật liên tục để không bị bỏ lại phía sau. Học tập suốt đời là một thái độ và một năng lực quan trọng của sinh viên, giúp họ không ngừng mở rộng kiến thức, kỹ năng và tầm nhìn.

Tham khảo thêm thông tin tại:

5/5 - (1 bình chọn)

Post Views: 391

ChatGPT, Nhật ký sự kiện

Tham luận tại Đại hội Hội sinh viên TP. HCM khoá VII: Sinh viên trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo